گوجه فرنگی از گیاهان عالی گلدار، از راسته دو لپه ای ها، از خانواده solonaceae، از جنس lyopersicon می باشد. این گیاه دارای واریته های بسیاری است که ممکن است برای استفاده از میوه آن و یا تزئینات کشت شوند. ریشه آن عمیق و گاهی به طول یک متر می رسد که چنانچه نشاء شود تولید ریشه های جانبی قوی خواهد کرد ……

ساقه جوان گوجه فرنگی علفی، گرد، صاف، شکننده و کرکدار بوده که در اثر مسن شدن گوشه دار، سخت و تقریبا خشبی می گردد. ساقه خزنده و منشعب به طول ۵/۱ متر می رسد ولی بعضی از واریته های آن به نام validum دارای ساقه کوتاه، محکم و ایستاده است و در هوا بدون کمک قیم می ایستد.. برگهای این گیاه متناوب و مرکب می باشد که بزرگی آنها نسبت به واریته های مختلف یکسان نیست. رنگ برگها سبز روشن و پشت آنها معمولا کرکدار است. گلهای کوچک گوجه فرنگی به صورت خوشه در روی ساقه بین دو گره ظاهر می شود. ۵ گلبرگ زرد رنگ به هم پِوسته دارد که در انتها از هم جدا هستند. گلبرگها برگشته، پهن و نیزه ای شکل می باشند. کاسه گل سبز رنگ دارای ۵ کاسبرگ بلند و کشیده یا نیزه ای شکل که در ابتدا کوچکتر از گلبرگها بوده ولی با رشد میوه بر طول آن افزوده می شود . پرچمها ۵ عدد با بساکهای بزرگ که در روی میله کوتاهی قرار می گیرد.. میوه گوجه فرنگی سته و از ۲ تا چند حفره تشکیل شده است. میوه ها گوشتی و دارای تعداد زیادی تخم های قلبی شکل کوچک می باشد .

رنگ و شکل میوه ، دیر یا زودرس بودن میوه ، گوشتی یا آبدار بودن میوه و بالاخره صاف یا چروک بودن میوه در واریته های مختلف گوجه فرنگی متفاوت است. بذر گوجه فرنگی کوچک ، سبک ، پهن و سفید رنگ است و تا حدود ۴ تا ۵ سال قوه نامیه خود را حفظ می کند. تشکیل میوه در بوته گوجه فرنگی تابع چند عامل است که در یکدیگر تاثیر متقابل دارند. این عوامل عبارتند از مواد غذایی، درجه حرارت و طول مدت روز. از طرف دیگر تلقیح در گلهای گوجه فرنگی بسیار دشوار بوده، رطوبت زیاد هوا و یا ریزش آب روی گلها در هنگام تلقیح میزان میوه دهی را به شدن پایین می آورد .

شرایط لازم برای پرورش گوجه فرنگی

حرارت

حرارت یکی از عوامل مهم در پرورش گوجه فرنگی است. برای تهیه نشاء گوجه فرنگی، گلخانه هایی که دارای حرارت یکنواختی بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد باشد نتیجه مطلوبی داشته و از این مرجله به بعد حرارت بین ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتیگراد در روز و ۱۲ تا ۱۴ درجه سانتیگراد در شب برای گیاه مناسب شناخته شده است.
لازم به ذکر است که در روزهای آفتابی حرارت گلخانه به ۲۱ تا ۲۴ درجه سانتیگراد افزایش پیدا می کند. ضمنا با نزدیک شدن شب باید درجه حرارت به سرعت کاهش و با شروع روز سریعا افزایش داده شود. این مطلب بیانگر این است که حرارت گلخانه به نور بستگی دارد و باید حرارت و نور تواما کنترل شود. نامنظم بودن حرارت اثراتی بر روی بوته های گوجه فرنگی و عملکرد محصول می گذارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود.

– چنانچه در طول روز حرارت زیاد و در شب کم شود در رشد نباتات اختلالی ایجاد می شود. علت این امر این است که غذای ساخته شده توسط برگها در هوای گرم روز اگر در شب حرارات کم باشد نمی تواند کاملا مورد استفاده قرار گیرد که نتیجتا برگها پیچش پیدا کرده، گیاه کوتاه و میوه ها شکاف خورده و کوچک می شوند. در صورتیکه حرارت در شب زیاد باشد گیاهان ضعیف و دراز و باریک شده و میوه ها ریز می شوند.

– اگر بوته گوجه فرنگی شبانه روز در حرارتهای پایین نگهداری شود دارای رشد کندتری بوده در حالیکه پرورش آن در حرارتهای زیاد در طول شبانه روز رشد آنها را تسریع کرده و معمولا تولید میوه های زودرس و کوچک می نماید. هر چند در مجموع عملکرد محول در واحد سطح بیشتر نخواهد بود.
به طور کلی حرارتهای خیلی بالا سریع تر از حرارتهای پایین تر از حد مطلوب موجب مرگ گیاه خواهد شد. لازم به یادآوری است که حرارت محیط کشتی که در آن گیاه پرورش می یابد در عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتی متری نباید از ۱۵ درجه سانتی گراد کمتر باشد.

نور

گوجه فرنگی احتیاج فراوانی به نور دارد. بنابراین در نقاطی که زمستان و پاییز نور کافی نمی باشد باید نسبت به جهت گلخانه، نوع پوشش و محل آن دقت کافی به عمل آید تا نیاز به استفاده از نورهای مصنوعی نباشد. کمبود نور بخصوص در ماههای زمستان باعث کاهش رشد و نمو گیاه شده، تشکیل گل و رشد میوه را مختل می سازد. متوسط شدت نور لازم برای گوجه فرنگی ۲۰۰۰۰ لوکس معین شده است.
سرمایه گذاری در جهت تجهیز گلخانه به لامپهای فلورسنت به منظور رفع کمبود نور به ویوه در مرحله تهیه نشاء و نقاطی که دارای آب و هوای ابری می باشند ضروری است. برای نشاء های جوان ساعات روشنایی نباید بیش از ۱۷ ساعت در شبانه روز بوده که معمولا ۱۷ تا ۲۱ روز تکرار می گردد.

آب

گوجه فرنگی برای رشد و نمو سریع خود و همچنین به خاطر محصول زیادی که تولید می کند نیاز فراوانی به آب دارد . از علل دیگر مصرف آب زیاد در این گیاه می توان به تبخیر آب اشاره نمود زیرا در اثر تهویه که برای پایین آوردن رطوبت محیط لازم است تبخیر شدت یافته و در نتیجه نیاز گیاه به آب افزایش می یابد . کنترل دقیق مقدار و زمان آبیاری در برقراری تعادل بین رشد رویشی و زایشی گیاه و در نتیجه میزان باروری و کیفیت محصول گوجه فرنگی موثر خواهد بود . این عمل هر چند مشکل است ولی استفاده از رطوبت سنج می تواند کمکی در این راه محسوب شود .
کم یا زیاد شدن دفعات آبیاری و نامرتب بودن آن مخصوصا در اواخر دوره رشد گیاه و موقع رسیدن میوه دچار پاره ای از بیماریهای فیزیولوژی می شود . در روزهای گرم آفتابی اگر آّب کافی در اختیار گوجه فرنگی قرار نگیرد پومرده شده و اغلب در روی برگهای فوقانی آنها لکه هایی ظاهر می شود ، به علاوه گلها به سرعت خواهند ریخت . نباتاتی که بیش از حد آبیاری می شوند برگهای قسمت پایینی آنها زرد شده که ادامه این وضعیت پوسیدگی ریشه را به دنبال خواهد داشت . آبیاری گوجه فرنگی معمولا در مواقع لزوم صورت گرفته ولی از شروع میوه و متورم شدن تا پایان دوره برداشت باید افزایش پیدا کند و خاک همیشه مرطوب نگهداری شود . چنانچه در این مرحله خاک خشک شده و یک مرتبه آبیاری شدید انجام شود باعث ترک خوردن پوست میوه ها می گردد . میزان آّب در گوجه فرنگی به مقدار زیادی استگی به وضعیت آب و هوای خارج از گلخانه دارد . روزهای گرم و آفتابی گیاه نیاز بیشتری در مقایسه با روزهای ابری دارد . همچنین مقدار آب بستگی به نوع محیط کشت داشته و در سیستمهای مختلف کاشت و پرورش گوجه فرنگی نیز متفاوت می باشد .
مطابق برخی از آزمایشات هر بوته گوجه فرنگی گلخانه ای در طول دوره رشد ۶۵ لیتر آب مصرف می کند . بنابراین برای هر مترمربع سطخ زیر کشت حدود ۳۰۰ تا ۳۴۰ لیتر آب لازم است .

محیط کشت ( خاک )

یکی دیگر از عوامل مهم در پرورش گجه فرنگی گلخانه ای محیط کشت می باشد . محیط کشتی که برای این منظور فراهم می شود علاوه بر نگهداری نبات باید دارای خصوصیات زیر باشد:

تهویه در آن به خوبی انجام گیرد، آب و مواد غذایی کافی در خود ذخیره کند ، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد، عاری از آلودگیها بوده و بتوان آن را بدون اینکه اثر سویی روی گیاه بگذارد ضد عفونی نمود. گوجه فرنگی را می توان داخل بسترهایی در خاک کف گلخانه کشت نمود . خاکی که برای این منظور استفاده می شود باید پوک ، قوی و بافت آن شنی یا شنی لومی بوده و زهکشی در آن بخوبی انجام گیرد . علاوه بر خاک محیط کشت های دیگری که در پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای استفاده می شود عبارتند از :

۱ _ محیط کشت بذراز آنجا که پس از جوانه زدن بذر ، بوته های گوجه فرنگی در گلدانهای دیگری نشاء می شوند لذا برای کشت بذر به مواد غذایی چندانی احتیاج نیست . در این رابطه فرمول ۱ برای تهیه محیط کشت بذر توصیه می گردد :
فرمول ۱ : لوم ۲ قسمت به علاوه ۱ قسمت پت به علاوه ۱ قسمت ماسه که به هر پیمانه ۴۵ گرم سوپر فسفات و ۲۴ گرم سنگ آهک اضافه می شود .
۲ _ محیط کشت نشاءپس از جوانه زدن بذور ، نباتات جوان را در داخل گلدان و یا جعبه های مخصوص نشاء می کنند . از این مرحله به بعد گیاه حداکثر ۱۰ تا ۱۲ هفته و ۶ تا ۷ هفته و یا حتی برای محصولات دیررس زمانی کوهتاتر در گلدانها نگهداری می شوند . فرمول ۲ برای محیط کشت نشاء پیشنهاد می گردد :
فرمول ۲ : ۷ قسمت لوم به علاوه ۳ قسمت پت به علاوه ۲ قسمت ماسه که به هر پیمانه ۲۴ گرم سنگ آهک و ۱۲۰ گرم کود اضافه می شود .
۳ _ محیط کشت برای پرورش نباتبه منظور پرورش گوجه فرنگی در گلدان ، کیسه های پلاستیکی ، تغارهای پلاستیکی و غیره از فرمول ۳ استفاده می شود .
فرمول ۳ : ۷ قسمت لوم به علاوه ۳ قسمت پت به علاوه ۲ قسمت ماسه که به هر پیمانه حدود ۴۵ گرم سنگ آهک و ۲۴۰ گرم کود اضافه می شود .
۴ _ محیط کشت برای پرورش گوجه فرنگی به روش هایدروپونیکدر این روش محیط کشت را معمولا از موادی مانند پیت موس ، خاک اره و یا محلوط ورمی کولیت به نسبت مساوی از نظر حجم تهیه می نمایند . چنانچه ورمی کولیت در اختیار نبود پرلیت را می توان به نسبت ۵۰ درصد جایگزین آن نمود . ضمنا سنگ آهک دولومیت و سنگ گچ به مقدار ۶ تا ۹ کیلوگرم در متر مکعب با هریک مواد فوق پیشنهاد می گردد .
خاک اره به دلیل وزن سبک ، عاری از آلودگی و سهولت در جابجایی یکی از بهترین محیط کشتهایی است که برای پرورش گوجه فرنگی در گلخانه به روش هایدروپونیک استفاده می شود . خاک اره های نرم در مقایسه با خاک اره هایی که دانه های آن درشت است ترجیح داده می شود ولی باید توجه داشت که درجه ریزی خاک اره نباید به ترتیبی باشد که در اثر آبیاری فشرده شده و مانع زهکشی گردد . علاوه بر محیط کشتهایی که در بالا اشاره شد برای پرورش گوجه فرنگی به روش هایدروپونیک از پوست صنوبر ، ماسه ، سنگریزه به قطر یک سانتی متر ، مخلوط ماسه و پیت و مخلوط خاک اره و ماسه استفاد می گردد . از آنجا که از مخلوط خاک اره و ماسه رطوبت به طور جانبی پخش می شود خاک اره به تنهایی ترجیح داده می شود .

آبیاری گوجه فرنگی در مزرعه

سیستمهای مختلف کاشت و پرورش گوجه فرنگی در گلخانهborder culture

در صورتیکه خاک کف گلخانه خوب و عاری از آفات و بیماریها باشد این روش یکی از روشهای ایده آل محسوب می گردد . به همین دلیل برای استفاده از این روش باید قبل از ساختن گلخانه خاک مورد آزمایش قرار گیرد . از این روش فقط در چند سال اول که خاک مناسب است استفاده شده و بعد از آن به روشهای دیگر مثلا استفاده از گلدان تبدیل می گردد . برای این منظور بسترهایی در کف گلخانه تهیه نموده و آنها را توسط راهروهای سیمانی با دیواره های کوتاه از هم جدا می کنند . معمولا در این سیستم به جای گلخانه از تونلهای پلاستیکی نیز استفاده می کنند.

خاک

گوجه فرنگی برای گسترش ریشه های عمیق و قوی خود احتیاج به زمینی نرم و عمیق دارد . بنابراین گلخانه باید در محلی بنا شود که دارای خاکی نرم و قوی بوده و در آن زهکشی به خوبی انجام گیرد . از خاکهای سرد و مرطوب برای کشت گوجه فرنگی در گلخانه باید بر حذر بود . چنانچه خاک در اثر کشت مجدد مبتلا به آفات و امراض گردد باید آن را تعویض کرد که بدین منظور خاکهای زراعتی قوی که قبلا در آن گوجه فرنگی کشت نشده باشد نتیجه خوبی خواهد داشت ، استفاده کرد . همچنین می توان با ضد عفونی آفات موجود در خاک را از بین برد . گوجه فرنگی به خاکهای قوی و خوب آماده شده ph آن ۵/۶ باشد نیاز دارد . خاک را ابتدا شخم زده بعد از خارج کردن علفهای هرز مقداری کود حیوانی حدود ۱۰ کیلوگرم در مترمربع و گاهی پیت موس به مقدار ۶ کیلوگرم در هر مترمربع به خاک بستر اضافه می نمایند . چنانچه مقداری کمپوست به خاک گوجه فرنگی اضافه شود در عملکرد محصول بی تاثیر نخواهد بود .

کاشت

در مناطق معتدل حدود پنجاه تا شصت روز قبل از کشت در محل اصلی بذر آن را در شاسی، گلخانه یا خزانه کاشته و در اوایل فروردین ماه پس از اینکه سرما برطرف شد نشاء آن را از خزانه درآورده و در زمین اصلی می کارند.کاشت در مناطق گرمسیر اواخر زمستان انجام می شود.مقدار بذری که برای کاشت در خزانه در نظر می گیریم حدود ۴ گرم در یکصد متر مربع است.

فاصله خطوط کاشت برای واریته هایی که پایه آنها بلند است حدود ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی متر و جهت ارقام پایه کوتاه ۷۰ تا ۱۱۰ سانتی متر می باشند. فاصله بین بوته ها برای واریته های فوق ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر باید در نظر گرفته شوند پس از چندی که بوته ها شروع به رشد کردن نمودند برای اینکه محصول مرغوبتری داشته باشیم باید مقدار کمی از شاخه های آن را هرس نمائیم. چنانچه پای هر بوته کمی خاک داده شود مطلوبتر است.وجین کردن و سیخک زدن اطراف بوته ها از جمله کارهای ضروری است که باید صورت گیرد.

کاشت را به طریقه پشته با جوی عمیق یا پشته با جوی کم عمق که همان سیستم فارو می باشد انجام می دهند. طریقه دوم معمول تر و متداولتر است به خصوص در مزارع وسیع مقرون به صرفه خواهد بود. باید توجه داشته باشند با در نظر گرفتن فواصل فوق الذکر در هر پشته فقط یک طرف آن را کشت نمایند.

عملیات داشت گوجه فرنگی

داشت گوجه فرنگی شامل موارد مبارزه باآفات وبیماریها تغذیه مناسب گیاه ومبارزه با علفهای هرز وهمچنین آبیاری مناسب می باشد که در ذیل یک به یک موارد فوق را تشریح می نماییم.

تغذیه مناسب گیاه

۱۶حدود عنصر شیمیایی مورد نیاز برای رشد این گیاه واکثر گیاهان می باشد:

عناصر H هیدروژن (از طریق آب)، C کربن (تزریق دی‌اکسید کربن)، O اکسیژن (از طریق هوا)

تقسیم‌بندی عناصر غذایی:

۱ ـ عناصر ماکرو (پر مصرف):

N ازت، P فسفر، K پتاسیم، Ca کلسیم، Mg منیزیم، S گوگرد

۲ ـ عناصر میکرو (کم مصرف):

Fe آهن، Cu مس، Zn روی، Mn منگنز، B بر، Mo مولیبدن

N (ازت) برای رشد رویشی، P (فسفر) برای گسترش ریشه‌ها، K (پتاسیم) باعث افزایش مقاومت گیاه به آفات می‌شود.

راههای مصرف: آب آبیاری، محلول‌پاشی روی برگ یا خاک قبل از کشت

N (ازت):

تاثیر ازت بر رشد سبزینه ای و محصول گوجه فرنگی از عناصر دیگر بیشتر است. ازت تشکیل گل و میوه را افزایش داده و بلوغ را به تاخیر می اندازد. کمبود ازت در گیاه سبب کاهش جیبرلین , اکسین و افزایش ممانعت کننده های رشد () می شود . ریزش تعداد زیادی از گلها در درجه حرارت های زیاد نیز به علت کمبود ازت در گیاه گوجه فرنگی است . این گیاه برای تولید بیش از ۱۰۰تن محصول در هکتار به جذب ازت بیشتری در هر روز نیاز دارد . اندازه , رنگ , مزه و درصد مواد جامد در میوه در اثرمصرف زیاد ازت کاهش و اسیدیته قابل سنجش افزایش می یابد . به طور کلی ازت زیاد سبب بروز کاهش مقاومت گیاه نسبت به بیماریها می شود . ظهور مرگ انتهایی میوه (Blossom end rot) با افزایش میزان ازت به خصوص در فرم آمونیومی افزایش پیدا می کند در صورتی که شدت پوسیدگی ریشه (Botrytis cinera) با درمان کمبود ازت در گیاه کاهش پیدا می کند . گوجه فرنگی فرم ازت نیتراته را به فرم آمونیومی آن ترجیح می دهد . ضمنا نیترات راندومان مصرف آب ( W.U.E) را بهبود بخشیده و غلضت اسید آمینه آزاد را کاهش می دهد.

علائم کمبود ازت در گوجه فرنگی

باعث افزایش رشد رویشی شده و در نهایت در تولید گل و میوه بیشتر موثر می باشد، کمبود این عنصر در گوجه فرنگی باعث به تأخیر افتادن رشد ، تغییر رنگ طبیعی گیاه ، کوچک و نازک باقی ماندن برگها و تغییر رنگ آنها از سبز مایل به زرد به ارغوانی ، سفت و فیبری شدن شاخه ها ، زرد شدن جوانه های گل و ریختن آنها ، کوچک ماندن میوه و کاهش شدید محصول می شود رشد بیش از حد ریشه و قهوه‌ای شدن ریشه از دیگر علائم کمبود این عنصر می باشد.

خرید اینترنتی بذر گوجه ونزا