هویج گیاهی است دو ساله از خانواده چتریان؛ یعنی در سال اول تولید ریشه ضخیم و قابل استفاده غذایی کرده و در سال دوم از وسط برگ های آن که به شکل روزت و از روی طوقه ریشه می رویند شاخه گل دهنده ظاهر می شود. این شاخه تا ارتفاع 60 تا 90 سانتیمتر رشد می کند و پس از تلقیح که بوسیله حشرات انجام می گیرد تولید بذر می کند. موطن اصلی هویج در اروپا و شمال آفریقا و آسیا می باشد و پاره‌ای از انواع آن در آمریکای شمالی و جنوبی یافت می شود.
هویج به عنوان یک محصول سبزی و صیفی در شادابی، نشاط و تامین برخی از ویتامینهای مورد نیاز جامعه نقش ارزنده ای دارد و مصرف آن به صورت تازه در انواع مختلف غذاها و استفاده در تهیه مربا، آب هویج، ترشیجات مختلف و در صنایع تبدیلی روبه افزایش می باشد. هویج، گیاهی است دوساله که ریشه آن عمودی بوده و قسمت وسط ریشه گوشتی و خشبی و به رنگ نارنجی میشود که هویج مصرفی را تشکیل میدهد. به هر میزان که این قسمت ظریف تر و ضخامت آن کمتر باشد، هویج مرغوب تر خواهد بود. برگ های این گیاه دندانه دندانه و ساقه گل آن در سال دوم ظاهر میشود.
برای مصرف، محصول هویج، در سال اول و یا فصل زراعتی اول برداشت می شود و به منظور بذرگیری در سال دوم مورد استفاده قرار میگیرد. گل های این گیاه، سفید رنگ و ریز می باشند که در سال دوم به صورت چتری از داخل غلافی در راس ساقه گل خارج می گردند. هویج به صورت، خام و پخته مصرف می شود. هویج به هوای خنک سازگاری بیشتری نشان می دهد و تولید و رشد بوته و غده در این شرایط به خوبی انجام می گیرد. در هوای نسبتا گرم نیز میتوان این محصول را تولید نمود ولی موجب کیفیت نامطلوب و تلخ شدن ریشه و همچنین خشبی شدن محصول خواهد گردید و این گیاه پس از استقرار براحتی می تواند تا 5 درجه زیر صفر را تحمل نماید.
انتخاب زمین
کاشت هویج احتیاج به زمینی کاملا آماده و نرم دارد. اگر چه در اغلب خاکها قابل تولید است اما بهتر است در خاکهای سلیتی یا لومی رسی با زهکش و حاصلخیزی مناسب کشت گردد. مناسبترین pH برای محصول هویج 6/8 – 6 میباشد. اراضی و خاکهای سنگین باعث دو شاخه شدن ریشه (غده) خواهد شد به همین سبب مصرف مقادیر قابل توجهی کودهای حیوانی در این زراعت توصیه می گردد.
کاشت هویج
این گیاه وسیله بذر تکثیر می شود. بذر هویج کوچک و به رنگ های خاکستری و سبز و معطر می باشد. شکل بذر هویج کمی محدّب و دارای خار است و اغلب این خارها موجب می شوند که چند بذر به هم بچسبند. به همین علت بایستی در زمان کاشت، بذرها را کمی به یکدیگر مالید تا از هم جدا شوند. بذر انواع زودرس را می توان در اسفندماه کاشت.
البته در محل های محصور و بطور کلی پس از گذشت سرمای زمستان و بعد از عید نوروز در فروردین ماه می توان هویج را کاشت. طرز کاشت هویج به صورت خطی و یا دستپاش می باشد. در هردو صورت بایستی پس از سبز شدن گیاه، زمین را از علف های هرز وجین کرد و در صورت لزوم هویج ها را تُنُک کرد. در صورتی که بذر هویج و تربچه را به نسبت مساوی باهم مخلوط نموده بکارند، همزمان با سبز شدن هویج ها تربچه ها قابل برداشت می شوند و چون تربچه را برداشت می کنند خود به خود فضای لازم برای رشد و نمو هویج باز می شود و از یک زمین در یک زمان دو استفاده شده است.
در طریقه خطی، فاصله بین خطوط ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر مناسب است و بایستی دقت شود که روی بذرها زیاد خاک داده نشود. از زمان کشت بذر، تا برداشت محصول هویج نسبت به انواع زودرس و دیررس ۳ تا ۶ ماه به طول می انجامد.
روش کاشت هویج:
کاشت هویج علی رغم ریزی بذر باید بصورت مستقیم در زمینی اصلی صورت گیرد و در صورت امکان بصورت ردیفی کشت گردد. کشت ردیفی با دستگاههای مخصوص اینکار ( بذور ریز ) صورت می گیرد و یا می بایست ردبفها را آماده کرد و با دست بذور را به آرامی روی ردیفها پخش نمود و سپس بذر ها را ز یر خاک کرد بطوری که نیاز به تنک کمتر ( سبک ) داشته باشد.
اگر چه تنظیم کاشت این بذور با ماشینهای مخصوص نیز بسیار دشوار می باشد و علی رغم اینکه در مواردی صحبت از تهیه خزانه و نشا کاری هویج مطرح می گردد، اما اینکار اصلا توصیه نمی گردد. با توجه به شرایط آب و هوایی استان این زراعت را می توان از اواسط آبان تا اوایل اسفند کشت نمود. مقدار بذر مورد نیاز برای یک هکتار هویج 3 تا 4 کیلو گرم است. بطور متوسط فاصله ردیفها در این منطقه 40 تا 50 سانتی متر و فاصله بین بوته ها روی ردیف حدود 10 سانتی متر توصیه می گردد. نتایج تحقیقات بعمل آمده در استان موید تولید 15 تا 18 تن هویج در هکتار می باشد.
پس از کاشت در صورت عدم وجود رطوبت کافی می بایست زمین را آبیاری نمود. با تامین رطوبت مورد نیاز در مدت 6 تا 8 روز مزرعه سبزخواهد گردید و در زمان داشت برای تولیدرضایت بخش، خاک باید مرطوب باشد ولی از ایجاد رطوبت زیاد (گل نمودن زمین ) پرهیز گردد.
کودهای شیمیایی برای هویج
مقدار کودهای شیمیایی مورد نیاز بر اساس تجزیه خاک مشخص می گردد ولی در صورتیکه امکان تجزیه خاک و جود نداشته باشد برای منطقه 150 کیلو گرم کود اوره، 100 کیلو گرم کود فسفات و 250 کیلو گرم کود پتاس توصیه می گردد.
در زراعت هویج به پتاس بیشتری نیاز داریم اما از مصرف زیاد ازت باید خود داری کرد. مصرف زیاد ازت باعث رشد سریع غده می شود و در موارد بسیاری موجب ایجاد ترک از ابتدا تا انتهای ریشه می شود. لازم به توضیح است که تنشهای رطوبتی یا آبیاری که پس از یک دوره خشکی اتفاق بیافتد نیز سبب ترک یا دو شاخه شدن انتهای محصول خواهد شد.
بیماریها
در صورتیکه محصول پر (انبوه) باشد و یا تنک نگردیده باشد و همچنین در صورت مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی، رشد رویشی گیاه زیاد می شود. در صورت آبیاری بیش از حد، بیماری سفیدک در این زراعت مشکل آفرین خواهد بود.
برداشت محصول هویج
تقریبا در تمام فصول سال هویج در بازار یافت میشود ولی هویجهایی که در اواخر بهار و اوایل تابستان به فروش می‌رسند محصول انواع زود رس هستند و هویجهایی که در پاییز و زمستان به بازار عرضه می‌شوند از انواع هویج دیر رس به عمل آمده‌اند. هویج پاییزه یا آخر فصل را بوسیله گاو آهن از زمین می‌کنند.
انبار کردن هویج
انبار کردن هویج کاملا شبیه نگاهداری چغندر در فصل زمستان میباشد باید دارای حرارت و رطوبت باشد. میزان رطوبت نسبی انبار بین 93 و 98 درصد باشد. ماندن هویج برای مدت طولانی در انبار باعث کم شدن مقدار قند آن میشود و از حیث مرغوبی لطمه می‌بیند.
